بروزاختلاف در بین افراد یک جامعه امری طبیعی است و از ابتدای تاریخ همواره وجود داشته است ، از این رو پیش از تشکیل جوامع مدرن و تاسیس دادگاه های حکومتی ، نیز افراد راهکارهایی برای حل و فصل اختلافات خود ایجاد کرده و با تمسک به این روش ها منازعات را برطرف می کردند.با تشکیل جوامع ، دادگاه ها ایجاد و قضات حکومتی ، عهده دار حل و فصل اختلافات بین افراد جامعه شدند .
اما در عرض دادرسی دولتی ، شیوه های دیگر حل و فصل اختلافات نیز به حیات خود ادامه داده و یا بنابر مقتضات روز جامعه به وجود آمدند ، که از آنها به عنوان شیوه های حل و فصل اختلافات جایگزین یا غیر قضایی نام برده می شود . داوری به عنوان یکی از این شیوه های حل و فصل اختلافات ، تنها شیوه ای است که به صورت الزام آور فصل خصومت نموده و با صدور رای داوری همانند حکم دادگاه ،نظم حقوقی جدیدی بین اصحاب دعوا ایجاد می نماید که برای طرفین لازم الاجرا بوده و تنها به اراده مستقیم دو سمت اختلاف امکان عدول از آن وجود دارد ،امتیازی که در سایر شیوه های حل اختلاف جایگزین ، وجود ندارد .از این رو داوری را نوعی دادرسی خصوصی دانسته و الزامات و آئین ویژه ای برای آن تدوین و تصویب شده و با قرار دادن نظارت قضایی ، عادلانه بودن آن تضمین شده است . داور ، تخفیف یافته واژه دادور به معنای حکم ، قاضی و قضاوت کننده است . داوری را نیز قضاوت و انصاف درباره نزاع و کشمکش و مرافعه دو یا چند تن تعریف نموده اند . داوری به فرایندی اطلاق می شود که طرفین اختلاف به فرد یا افراد ثالثی اختیار و صلاحیت می بخشند که به اختلاف یا اختلافات مورد نظر رسیدگی کنند و همانند قاضی آن را فیصله دهند و رای لازم الاجرا صادر نمایند .
تاریخچه داوری به دوران باستان بازمی‌گردد و در اکثر اجتماعات و فرهنگ‌ها به عنوان روشی برای حل اختلافات استفاده می‌شد. در دوره قرون وسطی،داوری به عنوان یک روش قانونی در کشورهای اروپایی مورد استفاده قرار می‌گرفت و در سده‌های بعد، در کشورهایی مانند انگلستان، آمریکا و کانادا، به عنوان روشی برای حل اختلافات در بین شرکت‌ها و دولت‌ها مورد استفاده قرار گرفت.
داوری در صنعت بیمه، به عنوان یک روش موثر حل اختلاف در بین بیمه‌گذار و بیمه‌گر، بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.نقش داوری در بیمه آنقدر پررنگ و برجسته است که عده ای از کارشناسان داوری را یکی از اصول بیمه قلمداد می کنند .در صنعت بیمه، داوری به عنوان یک روش قانونی برای حل اختلافات بین بیمه‌گذار و بیمه‌گر در قرن نوزدهم مورد استفاده قرار گرفت. در سال ۱۸۷۰، انجمن داوری بیمه لویدز (Lloyd's Insurance Arbitration Society) در لندن تأسیس شد که به عنوان یکی از اولین سازمان‌های داوری در صنعت بیمه شناخته میشود. این سازمان به داورانی با تخصص در زمینه‌های مختلف صنعت بیمه، اعتبار بالا و توانایی در حل اختلافات شناخته می شود.
در اوایل قرن بیستم، انجمن بین‌المللی داوری تجاری (International Chamber of Commerce - ICC) در پاریس تأسیس شد و به عنوان یکی از سازمان‌های داوری برجسته در جهان شناخته میشود. امروزه، داوری در صنعت بیمه به عنوان یک روش پرکاربرد در حل اختلافات بین بیمه‌گذار و بیمه‌گر مورد استفاده قرار می‌گیرد. سازمان‌هایی مانند داوری بین‌المللی بیمه (International Insurance Dispute Resolution Centre - IDRC) و موسسه داوری بیمه لندن (London Insurance and Reinsurance Market Association - LIRMA) در این زمینه فعالیت می‌کنند . در ایران نیز داوری با اینکه از سابقه تقنینی و فقهی قابل توجهی برخوردار بوده و در رویه قضایی نیز دعاوی مختلفی راجع به آن موجود بود ،چندان مورد عنایت حقوقدانان نبوده و در بین مردم نیز استقبال شایسته ای از آن به عمل نمی آمد . مزایای فراوان داوری نهایتا انگیزه ای شد تا توجه به داوری در بین مردم و جامعه حقوقی کشور قوت گرفته و ادبیات حقوقی روبه رشدی راجع به آن شکل گیرد. نهادهای رسمی نیز بعد از اینکه متوجه شدند که بی اطلاعی آنها از قواعد داوری، به قیمت از بین رفتن حقوق دولت و ملت در مراجع بین المللی تمام میشود به این حرکت کمک نموده و حداقل در زمینه وضع قانون و الحاق به برخی از کنوانسیون ها،شتاب بیشتری به آن دادند.
در قانون آیین دادرسی مدنی ایران یک فصل به داوری اختصاص داده شده است و در اولین ماده آمده است "ماده 454 :کلیه اشخاصی که اهلیت اقامه دعوا دارند می‌توانند با تراضی یکدیگر منازعه و اختلاف خود را خواه در دادگاهها طرح شده یا نشده‌باشد و درصورت طرح در هرمرحله‌ای از رسیدگی باشد، به داوری یک یا چند نفر ارجاع دهند. "
حل اختلاف بین بیمه گروبیمه گذار به عنوان یک شرط در اغلب قراردادهای بیمه ای وجود دارد . در این روش، اختلافات بین طرفین توسط یک داور و یا تیم داوری رسیدگی و حل و فصل می‌شوند .داور می‌تواند یک شخص حقوقی یا فرد حقیقی باشد که تخصص کافی در زمینه بیمه را دارد. اگر طرفین قراداد درباره داور مرضی‌الطرفین به توافق نرسند موضوع به هیأت داوری ارجاع خواهد شد . در این حالت هر یک از طرفین یک نفر داور اختصاصی تعیین و به طرف دیگر معرفی می‌نمایند سپس داوران اختصاصی قبل از بحث درباره موضوع مورد اختلاف به اتفاق،داور دیگری را به عنوان سرداور انتخاب خواهند نمود . رأی هیأت داوری تشکیل شده با اکثریت آرا، معتبر و برای طرفین لازم‌الاتباع خواهد بود. درواقع رای صادره توسط داور یا هیات داوری همچون رای صادره توسط دادگاه معتبر و لازم الاجرا است .همچنین در صورت درج شرط داوری در قرارداد ، دادگاه صلاحیت لازم برای رسیدگی به دعوای طرفین را نخواهد داشت و در صورت طرح دعوا در دادگاه توسط خواهان ، خوانده می تواند در جلسه اول رسیدگی با اشاره به شرط داوری در قرارداد ، عدم صلاحیت دادگاه را یادآوری و خواستار ادامه رسیدگی به دعوا در چهارچوب داوری گردد .
با درج شرط داوری در قرادادهای بیمه ، بیمه‌گذار و بیمه‌گر قبل از اینکه به دادگاه مراجعه کنند، تلاش می‌کنند تا با استفاده از این روش، اختلافات خود را با هزینه کمتر و سرعت بیشتری حل کنند.
برخی از مزایای داوری نسبت به رسیدگی قضایی عبارتند از:
۱. افزایش سرعت رسیدگی: سرعت رسیدگی به دعاوی در داوری به طور کلی سریعتر از رسیدگی به پرونده‌ها در دادگاه است. بسیاری از داوری‌ها در عرض چند ماه به پایان می‌رسند، در حالی که رسیدگی به پرونده در دادگاه ممکن است چندین سال طول بکشد.
۲. هزینه کمتر: در اغلب موارد هزینه های داوری نسبت به هزینه های دادرسی در دادگاه کمتر است.
۳. غیر رسمی بودن داوری: داوری معمولاً در یک فضای خصوصی و غیر رسمی صورت می‌گیرد و در دسترس بودن داوران برای طرفین دعوا یک مزیت محسوب میشود .در حقیقت رسمی بودن رسیدگی دادگاه و نداشتن آزادی عمل طرفین دعوا برای ارتباط با دادرس در بسیاری از موارد دادگاه را از عمق روابط حقوقی طرفین و علت اصلی اختلاف دور میکند.
۴. انعطاف پذیری بیشتر: داوری انعطاف پذیرتر از دادگاه است و می‌تواند بر اساس نیازهای طرفین تنظیم شود. از این رو، راه‌حل‌های شخصی و خلاقانه‌تری برای حل و فصل اختلافات پیدا میشود.
۵. داوری توسط متخصصین: با توجه به پیچیدگی های فنی و حقوقی بیمه و عدم آشنایی کامل قضات محترم با صنعت بیمه حتی در زمانی که دعاوی بیمه در دادگاه مطرح میشود رسیدگی و صدور رای در خصوص دعاوی بیمه در دادگاهها با بهره گیری از نظرات کارشناسان رسمی دادگستری در رشته بیمه انجام میشود ، لذا به دلیل تخصصی بودن موضوع بیمه ارجاع حل اختلاف دعاوی بیمه در چهارچوب داوری به کارشناسان خبره و متخصص در حوزه بیمه امری معقول و منطقی است .
۶. فضای دوستانه : داوری بر خلاف دادگاه، می‌تواند به راحتی راه‌حل‌های صلح آمیز را برای حل و فصل اختلافات ارائه دهد و به این ترتیب، ممکن است در نهایت هر دو طرف در یک فضای صلح آمیز و دوستانه تری رفع اختلاف نمایند .
قبول انجام داوری در دعاوی بیمه توسط کارشناسان خبره صنعت بیمه
09121481462 جواد قبادی